#34: Georges Seurat và nghệ thuật chấm điểm (pointillism) trong Một chiều Chủ nhật trên đảo La Grande Jatte
Bài viết nằm trong chuỗi bài viết Meet Master Artists (MMA) của mình
Về George Seurat
George Seurat, một trong những họa sĩ vĩ đại của thế kỷ 19 - Ông là người tiên phong trong trào Tân Ấn tượng (Neo-Impressionism) cùng với Paul Signac, sáng tạo ra phong cách pointillism (chấm điểm).
Seurat sinh năm 1859 và mất khi mới 31 tuổi nhưng trong cuộc đời ngắn ngủi đó, ông là một trong những người đã thay đổi hướng đi của Nghệ thuật hiện đại ( Modern Art).
1878, khi ở tuổi 18, ông được nhận vào trường Ecole Des Beaux-Arts danh giá ở Paris. Nhưng nhận thấy những gì nhà trường đang dạy không cấp tiến và thêm sự cộng hưởng của những hoạ sĩ trong Trường phái Ấn tượng (Impressionism) lúc bấy giờ, nên ông quyết định rời khỏi Học viện Beaux-Arts. Ông đã nghiên cứu các bức tranh của Eugène Delacroix, người đã phát triển lý thuyết của riêng mình về màu sắc tương phản (contrast colors) và bổ sung (implementary colors) hay còn gọi là bánh xe màu sắc. Phát hiện rằng màu sắc sẽ có màu khác nhau phụ thuộc vào màu đứng cạnh nó.
Seurats coi những chấm nhỏ liền kề của sắc tố nguyên chất, sống động hơn các hỗn hợp
sắc thái truyền thống được trộn lẫn với nhau trên bảng màu
Ông là một người đàn ông xa cách về cả mặt cảm xúc lẫn nghĩa đen (giống cha mình), ông lựa chọn sống ở ngoại ô thành phố và thường dùng bữa tối với cha mẹ rồi sau đó lại bắt tàu về nhà. Ông có cuộc đời tách biệt và bí mật đến lúc trước mức ông đã có một người con trai với một người phụ nữ thuộc tầng lớp lao động nhưng ngay cả những người bạn thân nhất cũng không biết.
Với sự kết hợp giữa tài năng nghệ thuật và sự hiểu biết sâu sắc về khoa học, George Seurat đã để lại di sản vĩ đại trong nghệ thuật, làm giàu thêm bức tranh văn hóa của thế giới.
A Sunday on La Grande Jatte
Trong bức tranh này, ông đã ứng dụng chính xác các chấm sơn nhỏ đặt cạnh nhau tạo ra hiệu ứng quang học của màu sắc. Đây là tác phẩm đầu tiên từ bỏ công thức pha màu truyền thống là pha các màu với nhau trên pa lét. Seurat dùng kỹ thuật chấm màu trực tiếp trên toan tạo thành những chấm to, nhỏ tùy theo kích thước bức tranh. Việc thực hiện bức tranh bằng nét vẽ to, nhỏ, rời rạc đặt cạnh nhau đối với ông rất quan trọng vì nó tránh được các màu khi pha vào nhau sẽ làm xỉn đi một trong hai chất màu ban đầu.
Tác phẩm A Sunday on La Grande Jatte là một tác phẩm nổi bật nhất của Seurat. Tác phẩm được vẽ trong 3 giai đoạn:
Từ tháng 5/1884, ông không sử dụng dấu chấm mà vẽ bằng dấu gạch ngang-dọc cho cây và ngang cho mặt nước. Điêu này đã tốn ông một năm để vẽ.
1885, Seurat trở lại sau khi ông phát triển xa hơn lý thuyết màu sắc, với hằng nghìn chấm nhỏ có màu bổ sung. Giai đoạn này cũng khiến ông mất thêm một năm nữa.
Giai đoạn thứ 3, năm 1889, Seurat kéo căng lại khung vẽ và thêm đường viền màu để bổ sung cho bức tranh của mình được hoàn thiện hơn.
Về tác phẩm:
Tác phẩm được hoàn thiện khi Seurat chỉ mới 25 tuổi. Ông đã lên kế hoạch rất tỉ mỉ cho bức tranh. Qua loạt sketch về các nhận vật xuất hiện trong bức tranh của mình (Thống kê có 30 phác thảo sơn dầu, 28 bản vẽ chuẩn bị và 3 bức tranh canvas). Ông đã ở trên đảo La Grande Jatte nhiều ngày trong vài tháng để thực hiện các bản phác thảo và sau đó hoàn thành bức tranh của mình trong studio hơn 2 năm.
Ban đầu, Seurat tập trung vào cảnh quan của công viên mà ông đã coi đó là sân khấu để các nhân vật của mình được trình diễn trên đó. Ông quan tâm đến bố cục của một nhóm người theo tổng thể hơn là những cá nhân tách biệt.
Mặc dù, nếu nhìn kĩ, bức tranh có những yếu tố “ồn” như người đàn ông chơi kèn, chó sủa và một đứa trẻ đang nô đùa, nhưng cảm giác chung mà bức tranh mang lại là "sự im lặng”. Đó là một khoảng khắc mà dường như thế giới đang đứng lại. Không ai giao tiếp với ai, ngay cả những người đi theo cặp cùng nhau.
Về ý nghĩa
Thực tế, La Grand Jatte là một điểm nóng của mại dâm chứ không phải là nơi đi dạo mùa hè của giai cấp tư sản như trong tranh mà chúng ta cảm nhận. Nhưng Seurat đã biến những gì ông thể hiện mang tính quy ước hơn.
Những người phụ nữ trong bức tranh của Seurat như người phụ nữ cầm ô ở bên phải ngoài cùng bức ảnh được các nhà văn hiện đại lúc bấy giờ gọi là “Coquette” (Chỉ một người phụ nữ hay tán tỉnh"). Trong thực tế các nghiên cứu trước đó, cô ấy xuất hiện chỉ một mình. Con khỉ cưng của cô ấy được hiểu là dục vọng. Hay cô gái đang câu cá cũng được cho là gái mại dâm. Do thuật ngữ tiếng Pháp câu cá (Pêcher) có phát âm na ná giống từ tội lỗi (Pecher), nhưng chẳng có chứng minh nào là những cô gái này là mại dâm cả.
Nhân vật duy nhất hướng tới người xem là cô bé được xuất hiện ở giữa bức tranh. Cô bé là hiện thân của sự ngây thơ và có nhiều bình luận đây là nơi của những cuộc gặp gỡ dâm ô. Cô bé là phần duy nhất của bức tranh không được vẽ bằng bất cứ dấu chấm điểm nào. Điều này khiến cô bé toả sáng. Vị trí chính giữa của cô bé cũng được người ta cho rằng đó là biểu tượng của màu trắng ở lý thuyết bánh xe màu sắc.
Một cách nhìn nhận khác của bức tranh này, đó là Seurat đã nhắc lại sự nổi lên của Giai cấp tư sản nhỏ của tầng lớp lao động cổ trắng (white collar) ngày càng tăng khi những người lao động lần đầu tiên trong lịch sử có thời gian rảnh rỗi (lesuire time). Giai cấp tư sản nhỏ được hình thành bởi Cách mạng công nghiệp. Quy mô và sự giàu có cũng như sự thống trị về mặt chính trị của nhóm này cũng tăng lên đều đặn. Tầng lớp trung lưu thấp có nhiều thu nhập hơn và có thể mua thời trang cao cấp may sẵn để cạnh tranh (và hoà nhập với) phụ nữ trong xã hội. Báo chí thời bấy giờ đăng đầy những bức tranh biếm hoạ về tầng lớp này. Những người đang đi dạo với thời trang “ngớ ngẩn” của họ, chẳng hạn như những trang phục đồ xộ ở phần dưới, chiếc mũ đội đầu, chiếc kính một mắt và những chú khỉ cưng. Và Seurat dường như đang chế nhạo sự kiêu căng trong thời trang đồng phục và cứng nhắc của họ.
Ngoài ra, nhân vật thuộc tầng lớp lao động trong bức tranh cũng được xuất hiện. Nhân vật được cho là người lái ca nô hoặc một người chèo thuyền với các đặc điểm của anh ta có vẻ gồ ghề, sương gió hơn các nhân vật khác.
Sự hài hoà
Các tác phẩm của Seurat phản ánh rất rõ về tư duy khoa học và sự nghiêm túc trong các nghiên cứu của mình. Các tác phẩm của ông tôn vinh sự hoà hợp, một nỗi ám ảnh đối với một người nghệ sĩ, không chỉ về màu sắc mà còn là sự hài hoà về hình học và sự thống nhất trong bức tranh
Hiệu ứng yên tĩnh, êm dịu của bức tranh nằm ở cấu trúc tuyến tính của nó. Với các đường thẳng đứng của cây và các hình vẽ. Việc sử dụng nhịp điệu trong việc lặp lại hình ảnh của những chiếc ô, hay tư thế, và chiều ngang của các nhân vậy đang ngả lưng.
Ví dụ rõ nhất là Lấy hai ngừoi phụ nữ đang ngồi trong bức tranh. Một người đội mũ và cầm dù che. Mũ và dù che nắng của người phụ nữ bên cạnh thì nằm ở trên nền cỏ. Một hình khiến ta phải nhìn lên, còn một hình ta cần phải nhìn xuống. Áo của cô ấy màu đỏ và váy của cô còn lại màu xanh. Áo người kia màu xanh lam, thì váy của người kia là màu đỏ. Rõ ràng đây là sự tương phản mang tính nhịp điệu trong tư duy của mình.
—-
Mặc dù là ngôi sao sáng của buổi triển lãm Salon năm 1886, nhưng tác phẩm La Grande Jatte vẫn không bán được. Sau khi Seurat mất (người ta cho rằng ông mất vì bạch hầu, và con trai ông sau đó hai tuần cũng mất vì căn bệnh tương tự),. Năm 1990, bạn bè của ông đã bán bức tranh với giá 800 franc. Sau đó, Frederick Clay Bartlett ở Chicago đã mua lại tác phẩm vào năm 1924 và tặng nó cho Viện Nghệ thuật Chicago ( The Art Insitute of Chicago) và nó vẫn ở đó cho tới tận ngày nay.
Bức tranh La Grande Jatte của Seurat thường được mô tả là quá lý trí, bi quan và hoài nghi, và có người cho rằng nó thiếu đi sự sống động. Tuy nhiên, cá nhân tôi lại có cảm nhận hoàn toàn khác biệt về tác phẩm này. Đối với tôi, bức tranh này thực sự là một tác phẩm sống động và đầy sức sống.
Bức tranh không chỉ là một tuyệt phẩm nghệ thuật mà còn là một lời tôn vinh cho những lý tưởng lạc quan và niềm tin vào cuộc sống. Mỗi chi tiết trên bức tranh đều phản ánh một phần của xã hội, từ những người đi dạo trên bờ sông đến những người đang thư giãn dưới bóng cây. Điều này tạo ra một bức tranh toàn diện về cuộc sống thường nhật và tôn vinh những khoảnh khắc đơn giản nhưng đáng quý của cuộc sống.
#WOTN5
"Bài viết thuộc thử thách viết 30 ngày của khoá học Writing On The Net"
Nguồn tham khảo:
https://vi.wikipedia.org/wiki/Georges_Seurat
https://www.artic.edu/articles_publications
https://www.britannica.com/biography/Georges-Seurat